Εμμανουήλ

I

Αρχαίο εβραϊκό όνομα που, στην κυριολεξία, σημαίνει ο Θεός μαζί μας. Το όνομα αυτό αναφέρεται στο βιβλίο του προφήτη Ησαΐα, γνωστό και ως βιβλίο του Εμμανουήλ, και υπήρξε αντικείμενο έντονων συζητήσεων μεταξύ των θεολόγων και των μελετητών των αρχαίων εβραϊκών κειμένων, οι οποίοι υποστήριξαν διάφορες γνώμες σχετικά με το πρόσωπο το οποίο υπονοεί.

Ιστορικά, η προφητεία του Ησαΐα για ένα παιδί που θα γεννηθεί και θα φέρει το όνομα Ε. ανάγεται στην εποχή κατά την οποία ο βασιλιάς του Ιούδα, Αχάζ, αντιμετώπισε τους συνασπισμένους βασιλείς του Ισραήλ και του Αράμ Φακεέ και Ρασίν. Στην προσπάθειά του να αποτρέψει τον Αχάζ από μια συμμαχία με τους Ασσύριους, ο Ησαΐας προφήτεψε ότι «ιδού η παρθένος εν γαστρί λήψεται και τέξεται υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Εμμανουήλ». Οι γνώμες των μελετητών διχάστηκαν σχετικά με το αν επρόκειτο για προφητεία που αφορά το άμεσο ή το απώτερο μέλλον. Οι υποστηρικτές της πρώτης άποψης θεώρησαν ότι το επερχόμενο παιδί θα ήταν αυτό που θα έφερνε καταστροφές στα βασίλεια του Ισραήλ και του Αράμ και ορισμένοι από αυτούς το ταύτισαν με τον γιο του Αχάζ, Εζεκία, ή και με τον ίδιο τον γιο του Ησαΐα. Σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες, άλλωστε, δεν πρόκειται για ένα παιδί αλλά για περισσότερα.

Αντίθετα, αυτοί που θεώρησαν ότι η προφητεία του Ησαΐα είχε μεσσιανικό περιεχόμενο και αναφερόταν στο απώτερο μέλλον, υποστήριξαν ότι ο Ε. δεν είναι άλλος από τον Ιησού. Την άποψη αυτή υιοθέτησε και ο ευαγγελιστής Ματθαίος στο κεφάλαιο α’ του Ευαγγελίου του. Σημαντικό στοιχείο στην εδραίωση της τελευταίας αυτής άποψης υπήρξε η μετάφραση του βιβλίου του Ησαΐα από τους Εβδομήκοντα, οι οποίοι απέδωσαν την εβραϊκή λέξη αλμά με την ελληνική παρθένος.

Άλλοι μελετητές, τέλος, υποστήριξαν ότι το μέρος του βιβλίου του Ησαΐα που αναφέρεται στον Ε. αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη στο αρχικό κείμενο.

Από το όνομα Ε., που πέρασε αυτούσιο στην ελληνική ονοματολογία, προέρχονται και τα ονόματα Μανουήλ, Μανώλης και Μανόλης, καθώς και τα υποκοριστικά τους, Μάνος, Μανούσος, Μανωλιός κλπ. Το ίδιο όνομα στις λατινικές γλώσσες συναντάται με τους τύπους Emmanuel (θηλυκό Emmanuelle), Immannuel και Manuel.

II

Άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας, που πέθανε με μαρτυρικό τρόπο. Η μνήμη του τιμάται στις 20 Μαρτίου.

III

Επώνυμο δύο αδελφών από την Καστοριά, οι οποίοι υπήρξαν συνεργάτες του Ρήγα Φεραίου.

1. Ιωάννης (1774 – 1798). Γεννήθηκε στην Καστοριά και σπούδασε ιατρική στη Βιέννη, όπου γνωρίστηκε με τον Ρήγα Φεραίο και έγινε οπαδός του. Τον Μάιο του 1797 επέστρεψε στη Μακεδονία για να διαδώσει το εθνεγερτικό κήρυγμα του Ρήγα, αλλά χωρίς αξιόλογα αποτελέσματα, πιθανόν εξαιτίας του γεγονότος ότι βρισκόταν υπό επιτήρηση. Ταξίδεψε ξανά στη Βιέννη τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου και σε λίγες μέρες συνελήφθη από την αυστριακή αστυνομία, με την κατηγορία ότι είχε συμπράξει στη συνωμοσία του Ρήγα. Αργότερα, επειδή ήταν Οθωμανός υπήκοος, παραδόθηκε στους Τούρκους και στραγγαλίστηκε στις φυλακές του Βελιγραδίου, κατά διαταγή του πασά της πόλης.

2. Παναγιώτης (1776 – 1798). Γεννήθηκε στην Καστοριά και εργάστηκε ως λογιστής στο γραφείο του Ευστράτιου Αργέντη, στη Βιέννη. Γνωρίστηκε με τον Ρήγα Φεραίο στο σπίτι του Αργέντη και σύντομα μυήθηκε στα επαναστατικά του σχέδια. Η αυστριακή αστυνομία τον φυλάκισε στις 13 Δεκεμβρίου 1797, μαζί με τον Αργέντη και άλλους Έλληνες που ήταν μέλη της οργάνωσης του Ρήγα. Οι φυλακισμένοι παραδόθηκαν τελικά στις τουρκικές αρχές. Ο Ε. στραγγαλίστηκε στις φυλακές του Βελιγραδίου, μαζί με τον αδερφό του και τους συντρόφους του.